Το υπερηχογράφημα Doppler είναι μια εξειδικευμένη προγεννητική εξέταση της εγκυμοσύνης, που πραγματοποιείται συνήθως από την 28^η έως την 32^η εβδομάδα, αλλά και σε οποιοδήποτε στάδιο κατά το δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο. Με αυτή την εξέταση διαπιστώνουμε εάν το έμβρυο μεγαλώνει και κυρίως αν τρέφεται ικανοποιητικά, για το στάδιο εγκυμοσύνης που διανύει. Αν δηλαδή τροφοδοτείται επαρκώς από τον πλακούντα με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Η κακή τροφοδοσία του εμβρύου σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά ονομάζεται «εμβρυική δυσχέρεια» και μπορεί να οδηγήσει σε νεογνική εγκεφαλική βλάβη ή ακόμη και σε ενδομήτριο θάνατο.

 Η επιβίωση και η ανάπτυξη του εμβρύου, εξαρτάται από την παροχή οξυγόνου και των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών που μεταφέρονται από τη μητέρα στο έμβρυο. Η παροχή των συστατικών αυτών, επιτυγχάνεται μέσω του αίματος, που μεταφέρεται από τη μητέρα προς τον πλακούντα και από τον πλακούντα προς το έμβρυο.

Με απλά λόγια, με το υπερηχογράφημα Doppler ελέγχεται πόσο εύκολα ή δύσκολα “περνάει” το αίμα μέσα από τα αγγεία του ομφαλίου λώρου, αλλά και μέσα από άλλα σημαντικά αγγεία του εμβρύου, όπως στη μέση εγκεφαλική αρτηρία που βρίσκεται στον εγκέφαλο, αλλά και στα αγγεία της μητέρας, τις μητριαίες αρτηρίες, που στέλνουν το αίμα στον πλακούντα. Με τη διαδικασία αυτή βγάζουμε συμπεράσματα για την υγεία του εμβρύου και τις “αντοχές” του. Σε αυτό βέβαια μας βοηθάνε και άλλες παράμετροι που ελέγχουμε με την υπερηχογραφική εξέταση, όπως είναι η ποσότητα του αμνιακού υγρού, οι κινήσεις του εμβρύου, η ωριμότητα του πλακούντα κ.α. 

Υπερηχογράφημα Doppler: Αποτελεί εξέταση που συνιστάται σε όλες τις εγκυμοσύνες.

Κρίνεται ιδιαίτερα απαραίτητο να γίνονται περισσότερα του ενός Doppler, σε γυναίκες που είχαν αναπτύξει επιπλοκές σε προηγούμενη εγκυμοσύνη, όπως είναι προεκλαμψία, υπέρταση, ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου (IUGR), διαβήτη της κύησης, ενδομήτριο θάνατο, καθώς και σε εκείνες τις γυναίκες που αναπτύσσουν κάποιο πρόβλημα κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εγκυμοσύνης τους.

Ποιος είναι ο στόχος του υπερηχογραφήματος:

Το υπερηχογράφημα Doppler έχει ως στόχο να εκτιμήσει την ανάπτυξη, την κατάσταση του οργανισμού και τις αντοχές του εμβρύου, ελέγχοντας τις παρακάτω παραμέτρους:

• Την βιομετρία (βασικές μετρήσεις) και το εκτιμώμενο βάρος του εμβρύου
• Τις κινήσεις   του εμβρύου
• Την θέση και την μορφολογία του πλακούντα
• Την ποσότητα του αμνιακού υγρού
• Την ροή του αίματος από και προς τον πλακούντα και εντός του εμβρύου, με έγχρωμο Doppler
• Την αδρή εκτίμηση της ανατομίας του εμβρύου, ανάλογα με τη θέση του

Σκοπός της εξέτασης  είναι:

• Η ανίχνευση πιθανού προβλήματος στην ανάπτυξη του εμβρύου
• Η επιβεβαίωση της καλής κατάστασης του εμβρύου
• Η αδρή εξέταση της ανατομίας του εμβρύου (αν έχει καλή θέση)
• Ο προσδιορισμός του κινδύνου πρόωρου τοκετού
• Ο προσδιορισμός του κινδύνου προεκλαμψίας και υπολειπόμενης σωματικής ανάπτυξης του εμβρύου

Συνοπτικά με το υπερηχογράφημα Doppler, αξιολογούμε τη ροή του αίματος σε τρία σημεία:

1. Στις μητριαίες αρτηρίες: τη ροή από την μητέρα προς τον πλακούντα
2. Στην ομφαλική αρτηρία: τη ροή μεταξύ πλακούντα και εμβρύου
3. Στην μέση εγκεφαλική αρτηρία: τη ροή μέσα στον εγκέφαλο του εμβρύου και στο σώμα του εμβρύου.

Πιο αναλυτικά:

1. Μητριαίες αρτηρίες:

Με το έγχρωμο υπερηχογράφημα Doppler ελέγχεται η ροή του αίματος στις μητριαίες αρτηρίες της μητέρας. Εάν η ροή του αίματος έχει αυξημένες αντιστάσεις στις μητριαίες αρτηρίες (δηλαδή περνάει λιγότερο αίμα), τότε αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτύξει η μητέρα προεκλαμψία ή το έμβρυο να μην αναπτυχθεί φυσιολογικά και να έχει μικρό βάρος (ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης). Περίπου μία στις τέσσερις γυναίκες με αυξημένες αντιστάσεις θα έχουν τέτοια προβλήματα, ενώ στις υπόλοιπες η εγκυμοσύνη τις περισσότερες φορές θα εξελιχθεί φυσιολογικά.

2. Ομφαλική αρτηρία:

Εκτός των άλλων, όπως προαναφέρθηκε, εξετάζεται και ο ομφάλιος λώρος. Ο  ομφάλιος λώρος είναι ένας “σωλήνας” αγγείων μήκους συνήθως 50-60 cm, που συνδέει τον πλακούντα με το έμβρυο. Χρησιμεύει στο να μεταφέρει από τον πλακούντα το αίμα και τα θρεπτικά συστατικά στο έμβρυο και από το έμβρυο προς τον πλακούντα τις “άχρηστες” ουσίες. Με το  υπερηχογράφημα Doppler ομφαλικής αρτηρίας ελέγχεται η παροχή αίματος από τον πλακούντα προς το έμβρυο. Εάν η παροχή αίματος προς το έμβρυο είναι ελαττωμένη, τότε μπορούν να δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα, που θέτουν σε κίνδυνο τον ρυθμό ανάπτυξης και την υγεία του εμβρύου.

Εκτός όμως από αυτό, στο υπερηχογράφημα Doppler ελέγχονται και διάφορες ανωμαλίες θέσης και κατασκευής του ομφαλίου λώρου, όπως περιτυλίξεις, αληθείς κόμβοι ομφαλίου, μονήρης ομφαλική αρτηρία αλλά και ανωμαλίες έκφυσης του, που συνδέονται με εμβρυϊκή δυσχέρεια και καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου.

Στο υπερηχογράφημα Doppler είναι δυνατόν να εντοπισθούν οι περισσότερες από τις ανωμαλίες θέσης και κατασκευής. Η πιο συνηθισμένη ανωμαλία θέσης που μπορεί να διαγνωσθεί, είναι η περιτύλιξη του ομφαλίου λώρου, γύρω από τον αυχένα (λαιμό) του εμβρύου. Η περιτύλιξη συμβαίνει στο 25-40% των εγκυμοσυνών, αλλά μόνο στο 2-3% είναι διπλές ή τριπλές περιτυλίξεις. Αν και η περιτύλιξη έχει συνδεθεί με ενδομήτρια και περιγεννητική ασφυξία (κακή αιμάτωση-οξυγόνωση του εμβρύου), μελέτες έχουν δείξει ότι η μονή περιτύλιξη (μονήρης), δεν συνδέεται με αυξημένα προβλήματα στο έμβρυο και δυσάρεστη έκβαση της εγκυμοσύνης (περιγεννητική θνησιμότητα). Αντίθετα, διπλές, τριπλές ή περισσότερες περιτυλίξεις, συνδέονται με αυξημένη περιγεννητική θνησιμότητα. Επιβαρυντικό προγνωστικό σημείο, αποτελεί η παρουσία δημιουργίας πιεστικού εντυπώματος στον αυχένα του εμβρύου από τον λώρο (σημάδι πάνω στο δέρμα του εμβρύου), οπότε και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος περιγεννητικής θνησιμότητας.

3.Μέση Εγκεφαλική αρτηρία:

Στον εγκέφαλο του εμβρύου, υπάρχουν δύο κεντρικές αρτηρίες, από τις οποίες αιματώνεται ο εγκέφαλος, που ονομάζονται μέσες εγκεφαλικές αρτηρίες (αριστερή και δεξιά). Ο οργανισμός του εμβρύου, είναι ρυθμισμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε μέσω της συνεχούς επαρκούς αιμάτωσης, να προστατεύει τον εγκέφαλο και να μην τον αφήνει χωρίς θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο.

Στην περίπτωση που η ροή του αίματος από τον πλακούντα προς το έμβρυο (ομφαλική αρτηρία), δεν είναι επαρκής, τότε το αίμα που μπαίνει μέσα στο σώμα του εμβρύου “εκτρέπεται” κατά προτεραιότητα και κατευθύνεται προς τον εγκέφαλο, δηλαδή αυξάνεται η αιμάτωσή του, ώστε να μην τον αφήσει χωρίς θρεπτικά συστατικά, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η παροχή σε άλλα όργανα του σώματος του εμβρύου. Αυτός είναι ένας αντιρροπιστικός μηχανισμός, που αναπτύσσει το σώμα του εμβρύου, για να προφυλάξει τον εγκέφαλο του από τυχόν βλάβες (συνήθως νευρολογικές) που μπορεί να προκληθούν από την κακή αιμάτωση του.

Αν στο υπερηχογράφημα Doppler της μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας, εντοπίσουμε “χαμηλές αντιστάσεις”, δηλαδή αυξημένη παροχή αίματος προς τον εγκέφαλο, τότε αυτό δείχνει ότι η ροή του αίματος προς το έμβρυο δεν είναι αρκετή και γι’ αυτό έχει ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός εκτροπής του αίματος προς τον εγκέφαλο, ώστε να προστατευθεί ο εγκέφαλος. Σε αυτή την περίπτωση, ο οργανισμός του εμβρύου “βρίσκεται σε συναγερμό”. Αν αυτή η κατάσταση παραμείνει, αρχίζει να δημιουργείται πρόβλημα στην ανάπτυξη του εμβρύου, οπότε είναι πιθανό, η παραμονή του εμβρύου μέσα στη μήτρα να είναι επιζήμια, και να θέτει σε κίνδυνο την υγεία του.

Σε μια τέτοια κατάσταση, αξιολογούμε τους πιθανούς κινδύνους της παραμονής του εμβρύου μέσα στη μήτρα, με τους κινδύνους προωρότητας, σε περίπτωση γέννησης και αναλόγως αποφασίζουμε για την εξέλιξη της εγκυμοσύνης.

Το υπερηχογράφημα Doppler του τρίτου τριμήνου δεν είναι το πλέον κατάλληλο για να εξετασθεί η ανατομία του εμβρύου, γιατί το έμβρυο είναι πλέον μεγάλο και δεν είναι δυνατό να απεικονιστεί το ίδιο λεπτομερώς, όπως στο δεύτερο τρίμηνο που γίνεται το αναλυτικό υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου. Ωστόσο ελέγχουμε βασικές ανατομικές δομές του εμβρύου, γιατί κάποιες ανωμαλίες μπορεί να φανούν μόνο στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.

Το υπερηχογράφημα Doppler, είναι από τις πιο σημαντικές εξετάσεις στην εγκυμοσύνη, αφού ελέγχει κατά πόσο η ροή του αίματος, κυρίως από τον πλακούντα, είναι επαρκής, ώστε να καλυφθούν οι θρεπτικές ανάγκες του εμβρύου και να μεταφερθεί οξυγόνο σε αυτό. Το βάρος του εμβρύου στο τρίτο τρίμηνο, αυξάνεται με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό. Τον 8^ο μήνα το βάρος του διπλασιάζεται, ενώ τον 9^ο μήνα μπορεί να αυξάνεται έως και 200-250 gr την εβδομάδα. Όσο μεγαλώνει σε βάρος το έμβρυο, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι ανάγκες του σε θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο.

Από την άλλη πλευρά, όσο προχωράει η εγκυμοσύνη, τόσο μειώνεται η λειτουργικότητα του πλακούντα που τροφοδοτεί το έμβρυο, αφού ο πλακούντας “γερνάει” (ωριμάζει). Οι μεγαλύτερες απαιτήσεις του εμβρύου κατά το τρίτο τρίμηνο, ενδέχεται να υπερβούν την δυνατότητα παροχής αίματος από τον πλακούντα. Η ισορροπία αυτή (αυξημένες απαιτήσεις του εμβρύου – δυνατότητα παροχής πλακούντα), είναι πολύ εύθραυστη. Αν διαταραχθεί, τότε μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία του εμβρύου, με αποτέλεσμα σε μερικές περιπτώσεις, ακόμη και τον ενδομήτριο θάνατο. Το υπερηχογράφημα Doppler είναι εκείνο που ελέγχει αυτή την τόσο σημαντική και εύθραυστη ισορροπία. Ανάλογα με το αποτέλεσμα λαμβάνεται η πολύ σημαντική  απόφαση πρόκλησης τοκετού, καισαρικής τομής ή αναμονής και συνέχισης της εγκυμοσύνης.

Συμπερασματικά λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι το υπερηχογράφημα Doppler, είναι εκείνο το πολύ σημαντικό υπερηχογράφημα στο τρίτο τρίμηνο, που μπορεί να διαγνώσει, να προβλέψει και να προλάβει μελλοντικές δυσάρεστες αλλά και δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις για την υγεία του εμβρύου.